|| Om tat sat ||

సుందరకాండ.
అథ సప్తత్రింశస్సర్గః

సీతా తద్వచనం శ్రుత్వా పూర్ణచంద్ర నిభాననా|
హనూమంత మువాచేదం ధర్మార్థసహితం వచః||1||

స|| సీతా పూర్ణచంద్ర నిభాననా ధర్మార్థసహితం తద్వచనం శ్రుత్వా హనుమంతం ఇదం వచః ఉవాచ||

పూర్ణచంద్రుని పోలిన ముఖము కల సీతా ధర్మము అర్థము కలిగియున్న ఆ వచనములను విని హనుమంతునితో ఇట్లు పలికెను.

అమృతం విషసంస్పృష్టం త్వయా వానరభాషితమ్|
యచ్చ నాన్యమనా రామో యచ్చ శోకపరాయణః||2||
ఐశ్వర్యే వా సువిస్తీర్ణే వ్యసనే వా సుదారుణే|
రజ్జ్వేవ పురుషం బద్ధ్వా కృతాంతం పరికర్షతి||3||
విధిర్నూనమసంహార్యః ప్రాణినాం ప్లవగోత్తమః|
సౌమిత్రం మాం చ రామం చ వ్యసనైః పశ్య మోహితాన్||4||

స||వానర త్వయా యచ్చరామః న అన్యమనా యచ్చ శోకపరాయణః ఇతి భాషితం (తత్) అమృతం విషసంస్పృష్టం||కృతాంతః పురుషః రజ్జ్వా బద్ధ్వా ఇవ సువిస్తీర్ణే ఐశ్వర్యే వా సుదారుణే వ్యసనే వా పరికర్షతి ||ప్లవగోత్తమ ప్రాణినామ్ నూనం విధిః అసంహార్యః | వ్యసనైః మోహితాన్ సౌమిత్రిం మాం చ రామం చ పశ్య||

ఓ వానరా ! నీవు చెప్పినట్లు రాముడు ఇంకొక అలోచనలేకుండా శోకములో మునిగి యున్నాడు అన్నమాట విషముతో కూడిన అమృతము లా ఉన్నది. పురుషుని తాడుతో కట్టి అత్యంత ఐశ్వర్యమునకో దారుణమైన వ్యసనములకో విధి తీసుకుపోవును. ఓ ప్లవగోత్తమా ! విధి నిజముగనే బలీయము. వ్యసనపరంపరలలో పడిన లక్ష్మణుని రాముని నన్నూ చూడుము.

శోకస్యాస్య కదా పారం రాఘవోsధిగమిష్యతి|
ప్లవమానః పరిశ్రాంతో హతనౌ స్సాగరే యథా||5||
రాక్షాసానాం వధం కృత్వా సూదయిత్వా చ రావణం|
లంకా మున్మూలితాం కృత్వా కదా ద్రక్ష్యతి మాం పతిః||6||

స|| సాగరే హతనౌః ప్లవమానః పరిశ్రాంతః యథా రాఘవః అస్య శోకస్య పారం కదా అధిగమిష్యసి ||కదా రాక్షసానాం చ వధం కృత్వా రావణం సూదయిత్వా కదా లంకాం ఉన్మూలితాం కృత్వా మాం పతిః ద్రక్ష్యతి ||

సాగరములో నౌకాభంగమువలన సాగరములో నున్నవానివలే శోకసాగరములో నున్న రాముడు ఆ సాగరపు అవతలి తీరము ఎప్పుడు చేరును? ఎప్పుడు రాక్షసులను వధించి రావణుని హతమార్చి లంకను నాశనము చేసి నన్ను నా పతిదేవుడు చూచును?

స వాచ్య సంత్వరస్యేతి యావ దేవ న పూర్యతే|
అయం సంవత్సరః కాలః తావద్ధి మమ జీవితమ్||7||
వర్తతే దశమే మాసో ద్వౌతు శేషౌ ప్లవంగమ|
రావణేన నృశంసేన సమయో యః కృతో మమ||8||

స|| అయం సంవత్సర కాలః యావదేవ న పూర్యతే సంత్వరస్యేతి సః వాచ్యః | మమ జీవితం తావద్ధిః|| ప్లవంగమ రావణేన నృశంసేన మమ కృతః సమయః దశమే మాసః వర్తతే | శేషః ద్వౌ తు||

' ఈ సంవత్సరకాలము పూర్తి కాకుండా త్వరగా రావలెను అని ఆయనకి చెప్పవలయును. నా జీవితము అంతవరకే. ఓ ప్లవంగమ దురాత్ముడగు రావణుని చేత పెట్టబడిన గడువులో ఇది పదవ మాసము గడుచుచున్నది. మిగిలినవి రెండే మాసములు'.

విభీషణేన చ భ్రాత్రా మమ నిర్యాతనం ప్రతి|
అనునీతః ప్రయత్నేన న చ తత్ కురుతే మతిమ్||9||
మమ ప్రతి ప్రదానం హి రావణస్య న రోచతే|
రావణం మార్గతే సంఖ్యే మృత్యుః కాలవశం గతమ్||10||
జ్యేష్ఠా కన్యాsనలా నామ విభీషణ సుతా కపే|
తయా మమేద మాఖ్యాతం మాత్రా ప్రహితయా స్వయమ్||11||

స|| భ్రాత్రా విభీషణేన మమ నిర్యాతనం ప్రతి ప్రయత్నేన అనునీతః | తత్ మతిం న కురుతే||మమ ప్రతి ప్రదానం హి రావణస్య న రోచతే | కాలవశం గతం రావణం సంఖ్యే మృత్యుః మార్గతే|| కపే ఆనలా నామ విభీషణ జ్యేష్టా సుతా కన్యా మాత్రా ప్రహితయా తయా స్వయం మమ ఇదం ఆఖ్యాతం ||

' తమ్ముడగు విభీషణుడు నన్ను రామునకు అప్పగించవలనను ప్రయత్నములో ఉన్నవాడు. అది రావణుని బుద్ధిలోకి రాలేదు. నన్నుతిరిగి అప్పగించుట రావణునికి ఇష్టము లేదు. కాలవశమైన రావణుడు యుద్ధములో మృత్యువు కోరుకొనుచున్నాడు. ఓ వానరా అనలా అను పేరుగల విభీషణుని కుమార్తె తల్లి ప్రోత్సాహముతో స్వయముగా నాకు ఇది చెప్పెను'.

అసంశయం హరిశ్రేష్ఠ క్షిప్రం మాం ప్రాప్స్యతే పతిః|
అంతరాత్మా హి మే శుద్ధః తస్మిం శ్చ బహవో గుణాః||12||
ఉత్సాహః పౌరుషం సత్త్వ మానృశంస్యం కృతజ్ఞతా|
విక్రమశ్చ ప్రభావశ్చ సంతి వానర రాఘవే||13||
చతుర్దశ సహస్రాణి రాక్షసానాం జఘాన యః|
జనస్థానే వినా భ్రాత్రా శత్రుః కః తస్య నో ద్విజేత్||14||
న స శక్య స్తులయితుం వ్యసనైః పురుషర్షభ|
అహం తస్య ప్రభావజ్ఞా శక్రస్యేవ పులోమజా||15||
శరజాలాంశుమాన్ శూరః కపే రామదివాకరః|
శత్రురక్షోమయం తోయం ఉపశోషం నయిష్యతి||16||

స|| హరిశ్రేష్ఠ పతిః క్షిప్రం మాం అసంశయం ప్రాప్స్యతి| మే అంతరాత్మాచ శుద్ధః తస్మింశ్చ బహవః గుణాః | వానర రాఘవే ఉత్సాహః పౌరుషం సత్త్వం అనృశంస్యం కృతజ్ఞతా విక్రమశ్చ ప్రభవశ్చ సంతి || యః జనస్థానే వినా భ్రాత్రా చతుర్దశ సహస్రాణి రాక్షసానాం జఘాన తస్య కః శత్రుః నః ద్విజేత్ ||సః పురుషర్షభః వ్యసనైః తులయితుం న శక్యః | పులోమజా శక్రస్యేవ అహం తస్య ప్రభావజ్ఞా||కపే శూరః రామ దివాకరః శరజాలాంశుమాన్ శత్రురక్షోమయం తోయం ఉపశోషం నయిష్యతి ||

ఓ వానరశ్రేష్ఠుడా ! నాపతి తప్పక నన్ను చేరుకొనును. నా పవిత్రమైన అంతరాత్మ రామునిలోని అనేకమైన గుణములను ఎరుగును. ఓ వానరా ! రాఘవునిలో ఉత్సాహము పౌరుషము సత్త్వము ధైర్యసాహసములు కృతజ్ఞత పరాక్రమము సౌజన్యము కలవు. ఎవరు జనస్థానములో తమ్ముని సహాయము లేకుండా పదునాలుగువేల రాక్షసులను హతమార్చెనో అట్టి వాడు ఇంక ఎవరిని జయించలేడు? ఆ పురుషర్షభుడు వ్యధలతో కలత చెందడు. పులోమజ ఇంద్రుని ప్రభావముఎరిగి నట్లు నాకు ఆయన ప్రభావము తెలుసు. ఓ వానరా ! శూరుడైన రాముడు సూర్యునికిరణమువంటి శర జాలముతో శత్రువులైన రాక్షస సమూహములనే జలరాశిని ఎండింపచేస్తాడు'.

ఇతి సంజల్పమానాం తాం రామార్థే శోకకర్షితామ్|
అశ్రుసంపూర్ణనయనాం ఉవాచ వచనం కపిః||17||

స|| ఇతి సంజల్పమానాం రామార్థే శోకకర్శితాం అశ్రు సంపూర్ణనయనాం తాం కపిః (ఇదం) వచనం ఉవాచ||

అప్పుడు రాముని కొఱకై శోకములో మునిగియున్నఅశ్రువులతో నిండిన కళ్ళు గల ఆ సీతతో ఆ వానరుడు ఇట్లు పలికెను.

శ్రుత్వైవతు వచో మహ్యం క్షిప్ర మేష్యతి రాఘవః|
చమూం ప్రకర్షన్మహతీం హర్యృక్షగణసంకులామ్||18||
అథవా మోచయిష్యామి త్వాం అద్యైవ వరాననే|
అస్మాత్ దుఃఖాత్ ఉపారోహ మమ పృష్ఠమనిందితే||19||
త్వాం హి పృష్ఠగతాం కృత్వా సంతరిష్యామి సాగరమ్|
శక్తి రస్తిహి మే వోఢుం లంకా మపి స రావణమ్||20||

స|| రాఘవః శ్రుత్వైవతు మహ్యం వచః క్షిప్రం ఏష్యతి చమూం ప్రకర్షన్ మహతీం హర్యక్షుగణసంకులాం ||వరాననే అథవా అద్యైవ త్వాం అస్మాత్ దుఃఖాత్ మోచయిష్యామి | అనిందితే మమ పృష్టం ఉపారోహ||త్వాం పృష్ఠగతాం కృత్వా సాగరం సంతరిష్యామి | మే సరావణం లంకాం అపి వోఢుం శక్తిః అస్తి హి||

అహం ప్రస్రవణ స్థాయ రాఘవాయాద్య మైథిలి|
ప్రాపయిష్యామి శక్రాయ హవ్యం హుత మివానలః||21||
ద్రక్ష స్యద్యైవ వైదేహి రాఘవం సహ లక్ష్మణమ్|
వ్యవసాయ సమాయుక్తం విష్ణుం దైత్యవథే యథా||22||
త్వద్దర్శనకృతోత్సాహమాశ్రమస్థం మహాబలమ్|
పురందర మివాసీనం నాగరాజస్య మూర్థని||23||

స|| మైథిలి అనలః హుతం హవ్యం శక్రాయ అహం ప్రస్రవణస్థాయ అద్యైవ ప్రాపయిష్యామి || వైదేహి దైత్య వధే వ్యవసాయ సమాయుక్తం విష్ణుం యథా సహలక్ష్మణం రాఘవం అద్యైవ ద్రక్ష్యసి ||త్వద్దర్శన కృతోత్సాహం ఆశ్రమస్థం మహాబలం నాగరాజస్య మూర్ధని ఆసీనం పురందరమ్ ఇవ ||

' ఓ మైథిలీ అగ్ని ఇంద్రునకు హవ్యము తీసుకుపోవునట్లు నేను నిన్ను ప్రశ్రవణ పర్వతముపై నున్నవాని వద్దకు ఈ దినమే చేర్చగలను.
ఓ వైదేహీ దైత్యులవధకు సంసిద్ధుడైన విష్ణువు వలె లక్ష్మణునితో కూడిన రాముని ఈ దినమే చూచెదవు. ఐరావతము పై నున్న పురందరుని వలె నీదర్శనముకై ఉత్సాహముతో వారు ఆశ్రమములో నున్న వారు'.

పృష్ఠమారోహ మేదేవీ మా వికాంక్షస్వ శోభనే|
యోగమన్విచ్ఛ రామేణ శశాంకే నేవ రోహిణీ||24||
కథయంతీవ చంద్రేణ సూర్యేణ చ మహార్చిషా|
మత్పృష్ఠమధిరుహ్య త్వం తరాssకాశమహార్ణవౌ||25||
న హి మే సంప్రయాతస్య త్వా మితో నయతో అంగనే|
అనుగంతుం గతిం శక్తా స్సర్వే లంకానివాసినః||26||
యథైవాహ మిహ ప్రాప్తః తథైవాహమసంశయః|
యాస్యామి పశ్య వైదేహీ త్వాముద్యమ విహాయసమ్||27||

స|| దేవీ మమ పృష్టం ఆరోహ| శోభనే మా వికాంక్షస్వ | రోహిణీ శశాంకేనైవ (త్వం) రామేణ యోగం అన్విచ్ఛ||త్వం మత్ పృష్ఠం అధిరుహ్య చంద్రేణ మహార్చిషా సూర్యేణ కథయంతీవ ఆకాశ మహార్ణవౌ తర||అంగనే త్వాం ఇతః నయతః సంప్రయాతస్య మే గతిం అనుగంతుం సర్వే లంకానివాసినః న శక్తాః ||వైదేహి యథైవ అహం ఇహ ప్రాప్తస్థః ఏవ అహం త్వాం ఉద్యమ్య యాస్యామి విహాయసం న సంశయమ్||

' ఓ దేవీ నా పృష్ఠము ఆరోహించుము. ఓ శోభనే సంకోచము వలదు. రోహిణి శశాంకుని పొందినట్లు నీవు రామునిపొందుటకు కృతనిశ్చయురాలివి కమ్ము. నీవు నా పృష్ఠము ఆరోహించి చంద్రుడు సూర్యులతో సంభాషించునట్లు ఆకాశమార్గములో పయనిస్తూ మహాసముద్రమును దాటుము. ఓ దేవీ నిన్ను ఇచటి నుంచి తీసుకుపోవునప్పుడు నన్ను అనుసరించి రాగల శక్తి కలవారు ఈ లంకానగరములో లేరు. ఓ వైదేహీ నేను ఇక్కడికి వచ్చిన విధముగనే నిన్ను సునాయాసముగా తోడ్కొని పోవగలను'.

మైథిలీ తు హరిశ్రేష్ఠాత్ శ్రుత్వా వచనమద్భుతమ్|
హర్షవిస్మిత సర్వాంగీ హనుమంత మథాబ్రవీత్||28||
హనుమన్ దూర మధ్వానం కథం మాం వోఢుమిచ్ఛసి|
తదేవ ఖలు తే మన్యే కపిత్వం హరియూథప||29||
కథం వాల్పశరీరస్త్వం మామితో నేతు మిచ్ఛసి|
సకాశం మానవేంద్రస్య భర్తుర్మే ప్లవగర్షభ||30||

స|| మైథిలీ హరిశ్రేష్ఠాత్ అద్భుతం వచనం శ్రుత్వా హర్ష విస్మిత సర్వాంగీ అథ హనుమంతం అబ్రవీత్ ||హనుమాన్ దూరం అధ్వానం మాం వోఢుం కథం ఇచ్ఛసి | హరియూథప తే కపిత్వం తదేవ ఖలు మన్యే||వానరర్షభ అల్పశరీరః త్వం ఇతః మే భర్తుః మానవేంద్రస్య నేతుం కథం వా ఇచ్ఛసి||

మైథిలి వానరశ్రేష్ఠుని ఆ అద్భుత వచనములను విని సంతోషముతో పులకితురాలై హనుమంతునితో ఇట్లు పలికెను. ' ఓ హనుమా నన్ను అంత దూరము ఎట్లు తీసుకుపోగలవు. ఓ వానర సేనానీ ఇదే నీ వానర లక్షనమునకు నిదర్శనము. ఓ వానరర్షభ ఇంత చిన్న శరీరము కల నీవు నన్ను ఇక్కడినుంచి నా భర్త మానవేంద్రుడు అగు రాముని వద్దకు ఏట్లు తీసుకుపోయెదవు?'

సీతాయా వచనం శ్రుత్వా హనుమాన్ మారుతాత్మజః|
చింతయామాస లక్ష్మీవాన్నవం పరిభవం కృతమ్||31||
న మే జానాతి సత్త్వం వా ప్రభావం వాsసితేక్షణా|
తస్మాత్ పశ్యతు వైదేహీ యద్రూపం మమ కామతః||32||
ఇతి సంచిత్య హనుమాంస్తదా ప్లవగసత్తమః|
దర్శయామాస వైదేహ్యాః స్వరూప మరిమర్దనః||33||

స|| హనుమాన్ లక్ష్మీవాన్ మారుతాత్మజః సీతాయాః వచనం శ్రుత్వా నవం పరిభవం కృతం చింతయామాస|| అసితేక్షణా మే సత్త్వం వా ప్రభవం న జానాతి | తస్మాత్ కామతః మమ యద్రూపం (తత్) వైదేహి పశ్యతు ||ఇతి సంచిత్య తదా ప్లవగసత్తమః హనుమాన్ అరిమర్దనః వైదేహ్యాః స్వరూపం దర్శయామాస||

అపరిమిత బలసంపన్నుడూ మారుతాత్మజుడూ అగు హనుమంతుడు సీతాదేవి యొక్క మాటలను విని తనకు ఇది కొత్త పరాభవమని చింతించెను. ' ఈ అసితేక్షణకి నా ప్రభావము శక్తి తెలియదు. అందువలన నేను పోందగల రూపము ఈ వైదేహికి చూపెదను'. ఈ విధముగా అలోచించి అప్పుడు శత్రువులను మర్దించగల ప్లవగోత్తముడు వైదేహికి తన నిజ స్వరూపము చూపసాగెను.

స తస్మాత్పాదపాద్ధీమానాప్లుత్య ప్లవగర్షభః|
తతో వర్థితు మారేభే సీతాప్రత్యయకారణాత్||34||
మేరుమందర సంకాశో బభౌ దీప్తానలప్రభః|
అగ్రతో వ్యవతస్థే చ సీతాయా వానరోత్తమః||35||
హరిః పర్వత సంకాశః తామ్రవక్త్రో మహాబలః|
వజ్రదంష్ట్రో నఖో భీమో వైదేహీం ఇదమబ్రవీత్||36||

స|| ధీమాన్ ప్లవగర్షభః సః తస్మాత్ పాదపాత్ ఆప్లుత్య తతః సీతాప్రత్యయకారణాత్ వర్ధితుం ఆరేభే|| వానరోత్తమః మేరుమందరసంకాసః దీప్తానలప్రభః బభౌ | సీతాయాః అగ్రత్ః వ్యవతస్థే||పర్వత సంకాశః తామ్రవక్త్రః మహాబలః వజ్రదంష్ట్ర నఖః భీమః హరిః వైదేహీం ఇదం అబ్రవీత్ ||

ధీమంతుడైన వానరుడు ఆ వృక్షమునుండి పక్కకు జరిగి సీత యొక్క నమ్మకము పెంపొందించుటకై తన శరీర ప్రమాణము పెంచసాగెను, ఆవానరుడు మేరు మందరపర్వత సమానముగా ప్రజ్వలిస్తున్న అగ్నితో సమానమైన తేజస్సు కలవాడయ్యెను. అప్పుడు సీతా దేవి ముందర నిలచెను. అప్పుడు పర్వతముతో సమానమైన రూపముగల ఎర్రని ముఖముకల వజ్రమువంటి దంతములు నఖములు కల భయము కలగించు రూపము గల మహాబలుడు అగు ఆ హనుమానుడు వైదేహి తో ఇట్లు పలికెను.

సపర్వతవనోద్దేశాం సాట్టప్రాకార తోరణామ్|
లంకా మిమాం స నాధాం వా నయితుం శక్తి రస్తి మే||37||
తదవస్థాప్యతాం బుద్ధి రలం దేవి వికాంక్షయా|
విశోకం కురు వైదేహి రాఘవం సహ లక్ష్మణమ్||38||

స|| సపర్వతవనోద్దేశాం సాట్టప్రాకారతోరణామ్ సనాథం ఇమామ్ లంకాం నయితుం మే శక్తిః అస్తి || దేవి తత్ వికాంక్షస్వ అలం బుద్ధిః అవస్థాప్యతామ్ | వైదేహి సహలక్ష్మణం రాఘవం విశోకం కురు ||

' ఈ పర్వతములు వనములు కల కోటబురుజులు ప్రాకారములు గల ఈ లంకను దాని ప్రభువుతో సహా పెకలించి తీసుకు పోవు శక్తి నాలో కలదు. ఓ దేవీ! నీ శంకలను వీడుము. నీ మనస్సును కుదుటపరచుకొనుము. ఓ వైదేహీ! లక్ష్మణుని తో కూడిన రాముని శోకములేని వాడిగా చేయుము'.

తం దృష్ట్వా భీమసంకాశం ఉవాచ జనకాత్మజా|
పద్మపత్రవిశాలాక్షీ మారుత స్యౌరసం సుతం||39||

స|| పద్మపత్రవిశాలాక్షి జనకాత్మజా తం భీమసంకాసం మారుతస్య ఔరసం సుతం దృష్ట్వా ఉవాచ||

పద్మపత్రములవంటి విశాలమైన కన్నులు గల జనకాత్మజ సీత ఆ భయంకరమైన రూపము గల మారుతియొక్క ఔరసపుత్రుని చూచి ఇట్లు పలికెను.

తవసత్వం బలం చైవ విజానామి మహాకపే|
వాయోరివ గతిం చైవ తేజశ్చాగ్నేరివాద్భుతమ్||40||
ప్రాకృతోsన్యః కథం చేమాం భూమి మాగంతు మర్హతి|
ఉదధే రప్రమేయస్య పారం వానరపుంగవ||41||
జానామి గమనే శక్తిం నయనే చాపి తే మమ|
అవశ్యం సంప్రధా ర్యాశు కార్యసిద్ధి ర్మహాత్మనః||42||

స|| మహాకపే తవ సత్త్వం బలం చైవ వాయోరివ గతిం ఆగ్నేరివ అద్భుతం తేజః చ విజానామి ||వానరపుంగవ ప్రాకృతః అన్యః అప్రమేయస్య ఉదధేః పారం ఇమాం భూమిం ఆగంతుం కథం అర్హతి|| గమనే మమ నయనే చ అపి శక్తిం జానామి | మహాత్మనః కార్యసిద్ధి అవశ్యం ఆశు సంప్రధార్యా ||

' ఓ మహాకపి నీ బలము సత్త్వము వాయువు వలె కల నీ వేగము అగ్నివలె కల నీ అద్భుత తేజము తెలిసికొనుచున్నాను. ఓ వానరపుంగవ !ఈ ఊహకు అందని అప్రమేయమైన సాగరమును దాటి ఈ భూమికి రాగల శక్తి ఏవరికి ఉండును ? నన్ను తీసుకు వెళ్ళగల శక్తి నీకు వున్నదని తెలిసికొనుచున్నాను. మహాత్ములు అలోచించి తప్పక కార్యసిద్ధిని పొందెదరు'.

అయుక్తం తు కపిశ్రేష్ఠ మమ గంతుం త్వయాsనఘ|
వాయువేగ సవేగస్య వేగో మాం మోహయేత్తవ||43||
అహమాకాశ మాపన్నా హ్యుపర్యుపరి సాగరమ్|
ప్రపతేయం హి తే పృష్ఠాద్భయాద్వేగేన గచ్ఛతః||44||
పతితా సాగరే చాహం తిమినక్రఝుషాకులే|
భవేయ మాశు వివశా యాదసామన్నముత్తమమ్||45||

స|| అనఘ కపిశ్రేష్ఠ త్వయా మమ గంతుం అయుక్తం | వాయువేగ సవేగస్య తవ వేగః మామ్ మోహయేత్ ||సాగరస్య ఉపరి ఆకాశం అహం వేగేన గచ్ఛతః తే పృష్టాత్ భయాత్ ఆపన్నా ప్రపతేయం||తిమినక్రఝషాకులే సాగరే పతితా అహం వివశా ఆశు యాదసాం ఉత్తమం అన్నం భవేయం||

'ఓ కపిశ్రేష్ఠా అనఘా! నీతో వెళ్ళుట యుక్తము కాదు. వాయువేగము కల నీ వేగముతో నాకు స్పృహ పోవచ్చును. సాగరము పై ఆకాశములో వేగముగా పోవుచూ నీ పృష్ఠమునుంచి భయముతో పడిపోవచ్చును. తిమిరములు మొసళ్ళతో నుండు సాగరములోపడి ఆ జలచరములకు ఉత్తమమైన అన్నము అయిపోదును'.

న చ శక్ష్యే త్వయా సార్థం గంతుం శత్రువినాశన|
కళత్రవతి సందేహః త్వయ్యపి స్యాదసంశయః||46||
హ్రియమాణాం తు మాం దృష్ట్వా రాక్షసా భీమవిక్రమాః|
అనుగచ్ఛేయు రాదిష్టా రావణేన దురాత్మనా||47||
తైస్త్వం పరివృత శ్శూరైః శూల ముద్గర పాణిభిః|
భవేస్త్వం సంశయం ప్రాప్తో మయా వీర కళత్రవాన్||48||

స|| హే శత్రువినాశన త్వయా సార్థం గంతుం న శక్ష్యే చ కళత్రవతి త్వయ్యపి సందేహః స్యాత్ అసంశయః|| హ్రియమాణాం మాం దృష్ట్వా భీమవిక్రమాః రాక్షసాః దురాత్మనా రావణేన ఆదిష్టాః అనుగచ్ఛేయుః ||త్వం శూలముద్గరపాణిభిః తైః శూరైః పరివృతః వీర మయా కళత్రవాన్ త్వం సంశయం ప్రాప్తః భవేః||

'ఓ శత్రువులను వినాశనము చేయువాడా! నీతో వచ్చుట మంచిది కాదు. కళత్రవతిని అగు నన్నుతీసుకుపోవుటలో నీకు మొప్పు కలగవచ్చు. తీసుకుపోబడుతున్న నన్ను చూచి భయంకరమైన పరాక్రమము కల రాక్షసులు దురాత్ముడైన రావణునిచేత ఆజ్ఞాపింపబడిన వారై నిన్ను అనుసరించెదరు. ఓ వీరుడా శూలములు ముద్గరములు చేతిలో పట్టుకొని వున్న ఆశూరులచేత చుట్టబడి నువ్వు నా రక్షణలో సంశయములో పడెదెవు'.

సాయుధో బహవో వ్యోమ్ని రాక్షాసాస్త్వం నిరాయుధః|
కథం శక్ష్యసి సంయాతుం మాం చైవ పరిరక్షితుమ్||49||
యుధ్యమానస్య రక్షోభిః తవ తైః క్రూరకర్మభిః|
ప్రపతేయం హి తే పృష్ఠాత్ భయార్తా కపిసత్తమ||50||
అథ రక్షాంసి భీమాని మహంతి బలవంతి చ|
కథంచిత్ సాంపరాయే త్వాం జయేయుః కపిసత్తమ||51||

స|| వ్యోమ్ని సాయుధాః రాక్షసాః బహవః త్వం నిరాయుథః సంయాతుం మాం పరిరక్షితుం చ కథం శక్ష్యసి ||కపిసత్తమః తవ క్రూరకర్మభిః తైః యుధ్యమానస్య భయార్తా తే పృష్ఠాత్ ప్రపతేయం హి ||కపిసత్తమ అథ భీమాని మహంతి బలవంతి చ రక్షాంసి సాంపరాయే కథంచిత్ త్వం జయేయుః||

' ఆ ఆకాశములో సాయుధులైన అనేకమంది రాక్షసులతో నువ్వు నిరాయుధవుడుగా వారితో పోరాడుతూ నన్ను రక్షించడము ఎట్లు చేయగలవు. ఓ కపిసత్తమ కౄరకర్మలు చేయు రాక్షసులు నీతో యుద్ధము చేయునపుడు భయముతో నేను నీ పృష్ఠమునుంచి పడిపోవచ్చును. ఓ కపిసత్తమ ! భయంకరులు మహత్తరమైన బలముకల రాక్షసులు ఎదోవిధముగా నిన్ను జయించవచ్చు'.

అథవా యుధ్యమానస్య పతేయం విముఖస్య తే|
పతితాం చ గృహీత్వా మాం నయేయుః పాపరాక్షసాః||52||
మాం వా హరేయు స్త్వద్దస్తాద్విశసేయురథాపి వా|
అవ్యవస్థౌ హి దృశ్యేతే యుద్ధే జయాపరాజయౌ||53||
అహం వాపి విపద్యేయం రక్షోభి రభితర్జితా|
త్వత్ప్రయత్నో హరిశ్రేష్ఠ భవే న్నిష్ఫల ఏవ తు||54||

స|| అథవా యుధ్యమానస్య తే విముఖస్య పతేయుం పతితాం మామ్ గృహీత్వా పాప రాక్షసాః నయేయుః||త్వత్ హస్తాత్ మామ్ హరేయుః అథాపి వా విశసేయుః | యుద్ధే జయాపరాజయౌ అవ్యవస్థౌ దృశ్యతే హి||హరిశ్రేష్ఠ రక్షోభిః అభితర్జితా అహం విపద్యేయం వాపి త్వత్ప్రయత్నః నిష్ఫలః ఏవ తు భవేత్ ||

' లేక యుద్ధములో మునిగియున్న నీకు తెలియకుండా పడిపోయిన నన్ను పాపులైన రాక్షసులు తీసుకొని పోవచ్చు. నీ హస్తములనుంచి నన్నుతీసుకొనిపొవచ్చు లేక నన్ను హతమార్చవచ్చు. యుద్ధములో జయాపజయములు పరాధీనము కదా . ఓ హరిశ్రేష్ఠ! రాక్షసులచేత అవమానమునకు గురి అయి నేను ప్రాణత్యాగము చేసినచో నీ ప్రయత్నము విఫలము అగును'.

కామం త్వ మసి పర్యాప్తో నిహంతుం సర్వరాక్షసాన్ |
రాఘవస్య యశో హీయేత్త్వయా శస్తైస్తు రాక్షసైః||55||
అథవాssదాయా రక్షాంసి న్యసేయు స్సంవృతే హి మామ్|
యత్ర తే నాభిజానీయుర్హరయో నాపి రాఘవౌ||56||
అరంభస్తు మదర్థో యం తతస్తవ నిరర్థకః|
త్వయా హి సహ రామస్య మహానాగమనే గుణః||57||
మయి జీవిత మాయత్తం రాఘవస్య మహాత్మనః|
భాతౄణాం చ మహాబాహో తవ రాజ కులస్య చ||58||
తౌ నిరాశౌ మదర్థం తు శోకసంతాపకర్శితౌ|
సహ సర్వర్క్షహరిభిస్త్యక్షతః ప్రాణ సంగ్రహమ్||59||

స|| త్వం సర్వరక్షసాన్ నిహంతుం పర్యాప్తః అపి కామం త్వయా శస్తై రాక్షసైః రాఘవస్య యశః హీయేత్ ||అథవా రక్షాంసి మాం ఆదాయ యత్ర తే హరయః రాఘవౌ అపి నాభిజానీయుః సంవృతే న్యసేయుః ||తతః మదర్థః తవ ఆరంభస్తు నిరర్థకః | త్వయా సహ రామస్య ఆగమనే మహాన్ గుణః||మహాబలే మహాత్మనః రామస్య భ్రాత్రూణాం తవ రాజకులస్య జీవితం మయి ఆయత్తం||మదర్థం శోకసంతాపకర్శితౌ తౌ నిరాశౌ సర్వర్క్ష హరిభిః ప్రాణసంగ్రహం త్యక్షతః||

' నీవు రాక్షసులనందరినీ హతమార్చుటకు శక్తి కలవాడివి అయిననూ రాక్షసులు నీచే హతమార్చబడినచో రాముని కీర్తికి భంగము కలుగును. లేక రాక్షసులు నన్ను మరల తీసుకొనిపోయి వానరులు రామలక్ష్మణు లకు తెలియని ప్రదేశములో దాచిఉంచవచ్చు. అప్పుడు నా కోసమై మొదలిడిన కార్యక్రమము భంగపడును. నీతో కలిసి రాముడు ఇక్కడికి వచ్చుటయే మహత్తరమైన గుణములు కల పని. ఓ మహాబలుడా ! మహాత్ముడైన రాముడు ఆయన సోదరులు నీ రాజుల జీవితము నా జీవితముపై నిలబడి వున్నవి. నా కోసము శోకసంతాపములలో నున్న రామలక్ష్మణులు వానరగణములు నిరాశపడి ప్రాణములు త్యజించవచ్చు'.

భర్తృ భక్తిం పురస్కృత్య రామాదన్యస్య వానర|
న స్పృశామి శరీరం తు పుంసో వానర పుంగవ||60||
యదహం గాత్ర సంస్పర్శం రావణస్య బలాద్గతా|
అనీశా కిం కరిష్యామి వినాథా వివశా సతీ||61||
యది రామో దశగ్రీవమిహ హత్వా స బాంధవమ్|
మామితో గృహ్య గచ్ఛేత్తత్తస్య సదృశం భవేత్||62||

స|| వానరపుంగవ భర్తుః భక్తిం పురస్కృత్య రామాత్ అన్యస్య శరీరం తు న స్ప్రుశామి ||అహం బలాత్ రావణస్య గాత్రసంస్పర్శం గతా యత్ అనీశా వివశా సతీ | వినాథా కిం కరిష్యామి ||రామః సబాంధవం దశగ్రీవం ఇహ హత్వా మాం ఇతః గృహ్య గచ్ఛేత్ యది తత్ తస్య సదృశం భవేత్ ||

' ఓ వానరపుంగవా! భర్తపై భక్తితో రాముని తప్ప వేరొకని శరీరము స్పృశించను. నేను బలాత్కారముగా తీసుకురాబడి వివశురాలైనప్పుడు నా అవయవములు తాకబడినవి. అప్పుడు నాధుడులేని నేను ఏమి చేయగలను. రాముడు దశగ్రీవుని బాంధవులతో సహా హతమార్చి నన్ను ఇక్కడనుంచి తీసుకొని పోవుటయే రామునకు సముచితముగా నుండును'.

శ్రుతా హి దృష్టా శ్చ మయా పరాక్రమా మహత్మనస్తస్య రణావిమర్దినః|
స దేవగంధర్వభుజంగరాక్షసా భవంతి రామేణ సమా హి సంయుగే||63||
సమీక్ష్య తం సంయతి చిత్రకార్ముకమ్ మహాబలం వాసవతుల్యవిక్రమమ్|
స లక్ష్మణం కో విషహేత రాఘవమ్ హూతాశనం దీప్త మివానిలేరితమ్||64||
స లక్ష్మణం రాఘవ మాజిమర్దనమ్ దిశాగజం మత్తమివ వ్యవస్థితమ్|
స హేత కో వానరముఖ్య సంయుగే యుగాంత సూర్యప్రతిమం శరార్చిషమ్||65||

స|| రణావమర్దినః మహాత్మనః తస్య పరాక్రమాః మయా శ్రుతాః దృష్టాశ్చ సంయుగే| దేవగంధర్వభుజంగరాక్షసాః రామేన సమాః న హి||చిత్రకార్ముకం మహాబలం వాసవతుల్యవిక్రమం సలక్ష్మణం అనిలేరితం దీప్తం హుతాసనం ఇవ తం రాఘవం సయతి సమీక్ష్య కః విషహేతః||వానరముఖ్య సలక్ష్మణం ఆజిమర్దనం మత్తం దిశగజం ఇవ వ్యవస్థితం శరార్చిషం యుగాంతసూర్యప్రతిమం రాఘవం సంయుగే కః సహేత్ ||

' రణములో శత్రువులను మర్దించు మహాత్ముడు రాముని పరాక్రమము వినటమే కాక చూడడముకూడా అయినది. దేవ గంధర్వ భుజంగ రాక్షసులలో ఎవరూ రామునితో సమానులు కారు. వాయువు తో కలిసి ప్రజ్వరిల్లు అగ్నివలే ఉండు , లక్ష్మణునితో కలిసి చిత్రమైన ధనస్సు ధరించి ఇంద్రునితో సమానమైన విక్రమము కల రామునితో యుద్ధములో ఎవరు నిలబడగలరు? ఓ వానరోత్తమా! లక్ష్మణునితో కూడి సూర్యకిరణములభాతి శరపరంపరలతో తేజరిల్లు మత్తగజములా యుద్ధములో నిలబడియున్నరాముని ఏ యోధుడు ఎదురుకొనగలడు?'

స మే హరిశ్రేష్ఠ స లక్ష్మణం పతిం సయూధపం క్షిప్ర మిహోపపాదయ|
చిరాయ రామం ప్రతి శోకకర్శితామ్ కురుష్వ మాం వానరముఖ్య హర్షితాం||66||

స|| హరిశ్రేష్ఠ సః సలక్ష్మణం సయూథపం పతిం క్షిప్రం ఇహ ఉపపాదయ | వానరముఖ్య రామం ప్రతి చిరాయ శోకకర్శితాం మాం హర్షితాం కురుష్వ||

' ఓ వానరోత్తమా ! లక్ష్మణునితో కూడి వానరసమూహముల సమేతముగా రాముని ఇక్కడ తీసుకు రమ్ము. ఓ వానర ముఖ్యుడా ! రాముని చూచుటకై శోకములో నున్న నాకు ఆనందము కూర్చుము'.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే సప్తత్రింశస్సర్గః ||

ఈ విధముగా శ్రీమద్వాల్మీకి రామాయణములో సుందరకాండలో ముప్పది ఏడవ సర్గ సమాప్తము.

||ఓమ్ తత్ సత్||